شینگێڕی بۆ فه‌رزاد که‌مانگه‌ر
هادی محه‌مه‌دی
هادی محه‌مه‌دی
کوێره هه‌واڵ تاڵ و ژاناوی بوو، هه‌ناسه‌ی له سینه‌مان دا تاساند: فه‌رزاد که‌مانگه‌ر، ترووسکه‌ی نێو شه‌وه‌زه‌نگ، مامۆستای عشق و ئازادی، وره و ورینگی مناڵه هه‌ژاره‌کانی کوردستان، کوڕی کوردی ئوستووره‌ی سه‌ده‌ی بیست و یه‌که‌م له‌دار درا.
فه‌رزاد هاوڕێم بوو، خۆشه‌ویستم بوو، هاودڵ و هاوچاره‌نووسم بوو. له‌م دنیا سپڵه و به‌ستۆکه‌دا، عاشقی مرۆڤ بوو، قه‌قنه‌س ئاسا گڕی گرت و تیشکی هاویشت، فێری کردین که مرۆڤ ده‌توانێ ئێجگار گه‌وره و رۆحبه‌رز بێ و مانا به ژیانی پڕژان ببه‌خشێ.
چه‌ند مه‌زنن ئه‌وانه‌ی که له‌پێناو ژیانی گشتی، له‌پێناو ئازادی گه‌لێکی بنده‌ست، گیانی ئازیزیان فیدا ده‌که‌ن.
"ئه‌رێ، ئه‌رێ، ئه‌گه‌ر ده‌نکێ گه‌نم له زه‌وی بکه‌وێ، ده‌ڕزێ و به ته‌نیا ده‌مێنێ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر بمرێ، مه‌زرا مه‌زرا به‌رهه‌م ده‌دا و ئێجگار ده‌ژێ".
ماوه‌یه‌ک پێش ئێستا خه‌وم پێوه بینی، چ خه‌وێک: به تاسه‌وه له ئامێزم گرت، ماچم کرد و وتم :"چۆنی عه‌زیزه‌که‌ی له دنیایه‌م". له‌پڕ بێدار بوومه‌وه و خه‌ونه‌که‌م بۆخۆم راڤه کرد، ئه‌وه‌ی من به فه‌رزادم وت، قسه‌ی عه‌بدولعه‌زیزی داسنییه له کاتی لاواندنه‌وه سه‌یده‌وان دا. وه‌ک ده‌زانین سه‌یده‌وانیش به‌یتێکی تراژیکه. به خۆمم وت خودا به خێری وه‌گێڕی، هه‌رچه‌ند من ئه‌وه ده‌مێک ساڵه بڕوام پێ نه‌ماوه!!!
فه‌رزاد به ژیانی مێرانه و و به مه‌رگی دلێرانه‌ی بوو به ئوستووره. چ زه‌بوون و ترسنۆکه ئه‌و رژیمه‌ی که گوڵ ده‌کوژێ، که چرا ده‌خنکێنێ، که په‌پووله‌ی عشق و ئازادی له خوێن ده‌گه‌وزێنێ.
من دڵنیام مه‌رگی فه‌رزاد که‌مانگه‌ر ده‌بێته مه‌شخه‌ڵانی کڵپه‌یه‌ک و زیاتر گڕ له خێمه‌ی داڕزیوی وه‌لی فه‌قیهـ ده‌دات.
من به‌م کاراساته تاساوم و زمانم لاڵ بووه. لێره‌دا وه‌رگێڕانی شێعره هه‌ره به‌ناوبانگه‌که‌ی لۆرکا، شینگێڕی بۆ ئیگناسیۆ، پێشکه‌ش به گیانی نه‌مری کاک فه‌رزاد و هاوڕێیانی ده‌که‌م. با ئه‌وه‌ش بێژم که لۆرکا ئه‌م شێعره‌ی بۆ مه‌رگی هاوڕێی زێده‌خۆشه‌ویستی خۆی، "ئیگناسیۆ" نووسیوه.
شینگێڕى بۆ "ئیگناسیۆ سانچز مخیاس"
فدریکۆ گارسیا لۆرکا
1. برین و مه‌رگ
سه‌عات پێنجى ئێواره.
رێک پێنجی ئێواره بوو.
کوڕێک پارچه‌ى سپى هێنا.
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
ده‌فرێ ئه‌هه‌ک له‌به‌ر ده‌ستا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
ئیتر هه‌موو مه‌رگ و به‌ڵا.
له ناکاوێک زریان هه‌ستا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
تۆز و ورده‌په‌مووی باراند.
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
ژه‌نگار، نیکل و بلووری پژاند.
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
شه‌ڕى کۆتر له‌گه‌ڵ پڵنگ
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
شلکه‌رانێ له‌ئاست شاخى شوومى به‌ڵا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
قیژه و سه‌ڵا له‌نێو دووکه‌ڵێکى خه‌ستا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
که‌ڕه‌ناى پرسه و بانگه‌ڵا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
له قه‌راخ هه‌ر کۆڵانێکا
کۆڕی خه‌ڵکان دۆش داما
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
ته‌نیا دڵى کۆست نه‌که‌وتوو هه‌ر که‌ڵه‌گا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
خوناوکه‌ى به‌فر جه‌سته‌ی داگرت
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
به وێنه‌ى "یۆد" هه‌ڵوه‌رى و یه‌کسه‌ر مه‌یدانى داپۆشا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
مه‌رگ گه‌راى خست له ناخى گه‌رمه برینا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
تابووتى گه‌ڕوک، نوێن و جێگا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
ده‌نگی بلوێر و ئێسقان له گوێی دا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
خه‌رێک بوو شاخ بهاوێ که‌ڵه‌گا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
ژوور له کاتی گیان که‌نشتا وه‌کوو په‌لکه‌زیڕینه بوو
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
له دوورڕا ده‌هات قانقاریا
راست له پێنجى ئێواره‌دا .
شه‌یپوورى گوڵه له‌ولاو له شلکه‌ڕانى ئه‌سمه‌ردا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
وه‌ک خۆره‌تاو زام ده‌سووتا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
له ڕه‌وه ئاپووره‌ى خه‌ڵکا ده‌رگا و هه‌یوان تێکڕوخا
راست له پێنجى ئێواره‌دا.
رێک له پێنجى ئێواره‌دا
ئاخ چ سامناک ئێواره‌یه‌ک!
سه‌عات پێنج بوو له هه‌موو کاتژمێره‌کان!
سه‌عات پێنج بوو له بوولێڵى به‌ره‌و شێوان!
2. خوێنى رژاو
نامه‌وێ بیبینم!
بڵێ به مانگ، سه‌رهه‌ڵبینێ
ئاخر نامه‌وێ خوینى گه‌شى ئیگناسیۆ
له‌سه‌ر خاکى ره‌ش ببینم.
نا، نامه‌وێ بیبینم!
ده‌رگاى مانگه‌شه‌و له‌سه‌ر پشت.
گه‌واڵه هه‌ور ئارام ده‌خوشێن
مه‌یدانى تۆزینی خه‌یاڵ
به شۆڕه‌بى که‌نار ده‌ور دراوه.
نامه‌وێ بیبینم!
لێگه‌رێن با بیرم گڕ بگرێ.
یاسه‌مه‌نه‌کان بانگ که‌ن
سپى و زراڤ!
نامه‌وێ بیبینم!
کۆنه جیهانى مانگا پیر
به زمانى غه‌مینیه‌وه لمۆزێکى ده‌لسته‌وه
به خوێن سوورهه‌ڵگه‌ڕابووى،
که‌ڵه‌گاکانى "گیساندۆ"
نیوه مه‌رگ و نیوه له به‌رد
به‌شێوه‌یه‌ک قۆڕاندیان
ده‌توت شه‌که‌تى دوو سه‌ده‌یان
به‌سه‌ر عه‌رزا ڕاکێشاوه.
نا!
نامه‌وێ بیبینم!
ئیگناسیۆ کاتێ له پله‌کان ده‌ڕۆشته بان
مه‌رگى خۆى له کۆڵ گرتبوو.
هه‌ڵوه‌داى کازیوه بوو
که‌چى کازیوه دیار نه‌بوو.
ڕوخسارى ڕاستینى خۆى ده‌ویست
به‌ڵام به گێژه‌نی خه‌ونا رۆچوو.
بۆ جه‌سته‌ى زراڤى خۆى ده‌گه‌ڕا
ڕه‌گى پڕاوى خۆى بینییه‌وه.
نا! مه‌ڵێن دانیشه و بیبینه.
من نامه‌وێ خرۆشى فواره‌ى دڵێک ببینم
که به‌ئه‌سپایى ده‌شه‌مزێ و
ئارام ئارام وزه‌ى فڕین
له جه‌سته‌ى هه‌ڵده‌فڕێ.
هه‌ڵقوڵانێ که مه‌یدانى
چراخان کردووه.
کێ پێم ده‌ڵێ سه‌رنه‌وى که‌م!
نا، مه‌ڵێن دانیشه و بیبینه.
کاتێ که‌ڵه‌گا شاخی بۆ هاوێشت
قه‌ت پێڵوه‌کانى دانه‌خست.
به‌ڵام دایکانى ترس و سام
له ده‌روونى ئاپووره‌وه
سه‌ریان هه‌ڵداو
به شیوه‌ن و گریانه‌وه
ئیگناسیۆیان لاوانده‌وه:
له شارى "سیڤیل" قه‌ت شازاده‌یه‌ک نه‌بوو
وه‌ک ئه‌و ژیر و خاوه‌ن ته‌گبیر،
دڵێک نه‌بوو وه‌ک دڵى وی شه‌یداى هه‌قیقه‌ت
یان به‌وێنه‌ى شمشیرى وی خه‌ده‌نگ و شیر.
هێزى باسکى سه‌رسوڕهێنه‌ر
وه‌ک ڕووبارى خرۆشانى شێر و پڵنگ
ته‌گبیرى نه‌رم و نیان
وه‌ک په‌یکه‌ری مه‌ڕمه‌ڕ.
سترانێکى ئانده‌لۆسى خه‌رمانه‌یه‌کى زێڕینى
له ده‌ورى سه‌رى ده‌ئاڵان.
بزه‌ى گوڵه‌گه‌نمى رۆمى
خوێن شیرین و بلیمه‌ت بوو.
جه‌نگاوه‌رێکى گه‌وره بوو له مه‌یدانا!
کێونشینێک بێ وێنه بوو له کوێستانا!
چه‌ن مێره‌بان له‌گه‌ڵ گوڵه‌گه‌نمه‌کان و
چه‌ن نه‌ستوو بوو له‌سه‌ر زین و ئاوزه‌نگى!
چه‌ن مێره‌بان له‌گه‌ڵ ژاڵه‌و
چه‌ن به‌شکۆ له جێژن و که‌ڕنه‌ڤاڵدا!
چه‌ن به‌سام بوو
بۆ دوا خه‌ده‌نگى تاریکى!
به‌ڵام ئێستا خه‌وتووه و قه‌ت خه‌به‌ری نابێته‌وه.
غونچه له‌نێو کاسه‌سه‌رى شین ده‌بێ و
قه‌وزه و بژار
به ئه‌نگوستى دڵنیایى ده‌یپشکوێنن.
ئێستا خوێنى وی دێته‌وه و ده‌چریکێنێ:
له نێو زه‌لکاو و مێرگوزاران ده‌خوێنێ
به نێو چڵ و گه‌ڵادا ده‌خزێ،
بێ گیان له‌نێو مژ و گه‌واڵه‌کان هه‌ر ترپه‌ى دێ و
پێشێلکراوى سمی که‌ڵه گاکان پل ئه‌دات و ئه‌تلێته‌وه
وه‌ک زمانێکى ره‌ش و درێژ و غه‌مین
تا جۆبارى ژانی ئه‌ستێره‌کان هه‌ڵده‌چێ
تا زونگاوى گیانکه‌نشت پێکبێنێ.
ئاخ شووره‌ى سپى ئیسپانیا!
ئاخ که‌ڵه‌گاى ڕه‌نجی تاڵ!
ئاخ خوێنى سه‌ختى ئیگناسیۆ!
ئاخ بولبولى ده‌ماره‌کان!
نا،
نامه‌وێ بیبینم!
جامێک نییه خوێنى گه‌شى تێبچۆڕێ و
په‌ڕه‌سێلکه‌یه‌ک بینۆشێ،
نه چلوه‌تیشک گه‌رمه‌یاوى دامرکێنێ،
نه سروودێکى ئاگرین بیلاوێنێ
نه خه‌رمانێ گوڵى گه‌ش بیخه‌مڵێنێ.
نه بلوورێک تا له زیوى خاودا بیخه‌وێنێ.
نا!
نامه‌وێ بیبینم!
3. په‌یکه‌ربه‌ندى جه‌سته
به‌رد ته‌وێلێکى ڕه‌قه خه‌ونه‌کان تیا ده‌ناڵێنن
نه ئاوێکى به شه‌پۆله و نه سه‌روێکى سه‌هۆڵ به‌ستوو.
به‌رد شانێکه تا بارى سه‌رده‌م ڕاکێشێ
دره‌ختى فرمێسک و
خه‌ت و خاڵ و ئه‌ستێره‌کانى هه‌ڵبگرێ.
زۆر بارانى تارم دیوه خرۆشان له دووى شه‌پۆلان
که باسکى به‌رز و خاراویان هه‌ڵدابوو
تا به خڕِکه‌به‌رد نه‌تارێن.
خڕکه به‌ردێ که ئه‌ندامان تێکده‌شکێنێ
به‌ڵام شه‌ڵاڵی خوێنی ناکات.
ئاخر به‌رد، تۆو و هه‌وران
ئیسک و پروسکى باڵنده‌کان،
گورگى نێو بوولێڵه‌کان کۆ ده‌کاته‌وه:
به‌ڵام نه ده‌نگ هه‌ڵدێنێ و نه ئاور و بلوور ده‌نوێنێ،
ته‌نیا مه‌گه‌ر له مه‌یدان، له مه‌یدانی که‌ڵه‌گاکان،
له مه‌یدانی بێ حه‌سار.
ئێستا ئیگناسیۆی ره‌سه‌ن له‌سه‌ر به‌رده.
هه‌ر ئه‌مه‌وبه‌س!- چى رووی داوه؟
له روخسارى بڕوانن:
وا مه‌رگ به گۆرد روخسارى ره‌نگ په‌ڕیوى داپۆشیوه و
سیماى گاپیاوێکى خه‌مینى پێداوه.
تازه کار له کار ترازاوه! باران له زارى ده‌بارێ،
هه‌وا به‌چه‌شنى شێتێ سینگى به‌جێدێڵێ
ئه‌وین شه‌ڵاڵى ئه‌سرینی رنو‌و به‌فره،
له‌سه‌ر دوندى له‌وه‌ڕگه
سینگى بۆ هه‌تاو هه‌ڵده‌خا.
چی ده‌ڵێن؟ بێده‌نگییه‌کى ره‌مزاوى له‌نگه‌رى خستو‌وه.
ئێمه لێره‌ین و له هه‌مبه‌رمان جه‌سته‌یه‌ک تێکده‌ژاکێ
که وه‌ک بولبولان شه‌نگ و بێگه‌رد و زراڤ بوو.
ده‌یبینین له چاڵێکى قو‌وڵ دایده‌پۆشن.
کێ کفنه‌که ده‌پێچێته‌و؟ ئه‌وه‌ى ده‌یڵێن ڕاست نییه.
لێره نه که‌سێک ده‌خوێنێ، نه که‌س له قوژبنێ ده‌گرى،
نه ئاوزه‌نگییه‌ک لێده‌درێ و نه مارێکى ترساو هه‌ڵدێ.
لێره ئیتر هیچم ناوێ، ته‌نیا چاوانێک کراوه
بۆ دیتنى ئه‌م په‌یکه‌ره که وچانى پشودانى نییه.
لێره پیاوانێکم ده‌وێ که به ده‌نگى سه‌خت ده‌خوێنن.
پیاوانێک که ئه‌سپان رام ده‌که‌ن و به‌سه‌ر نێرینه‌ى روباردا زاڵ ده‌بن.
پیاوانیک که ئیسکیان ده‌نگ هه‌ڵدێنێ و
به زارى پڕ له تیشک و چه‌خماخه‌وه ده‌چریکێنن.
من لێره‌داو له به‌رانبه‌ر ئه‌م به‌رده‌دا ده‌مه‌وێ ئه‌وان ببینم،
له به‌رانبه‌ر ئه‌م په‌یکه‌ره که باڵیگرتووه.
ده‌مه‌وێ پێم بڵێن ڕێگاى رزگارى له کوێیه
بۆ ئه‌م ناخودایه که به گێژه‌نى مه‌رگا ڕۆچووه.
ده‌مه‌وێ فێرى گریانیکم که‌ن، وه‌ک روِوبارێ
زراڤ مژێک دایگرتبێ و به قووڵه‌که‌ناردا بخوشێ.
تا په‌یکه‌رى ئیگناسیۆ هه‌ڵبگرێ و له چاو ون بێ
ئیتر هه‌ناسه‌ى سوارى که‌ڵه‌گاکان نه‌بیسێ.
تا له پێش چاو ون بێ و له نێو که‌وانه‌ى مانگ دا
ورد و زراڤ وه‌ک گیانداریکى خه‌مین بوه‌ستێ.
هه‌تا له پێش چاو ون بێ و له شه‌وێکى بێ سروود و گۆرانیدا
له دڕکه‌جاڕى سپى دا وه‌کوو دوکه‌ڵێ بیبه‌ستێ.
نامه‌وێ ڕوخسارى به ده‌سماڵێک داپۆشن
نه‌با له‌گه‌ڵ مه‌رگى خۆی را بێ و خوو بگرێ.
برۆ، ئیگناسیۆ! بۆ بانگه‌وازى هه‌ست بزوێن حه‌سره‌ت مه‌خۆ!
بنوو! بفڕه! ئارام بگره! ده‌ریاش ده‌مرێ.
4. ون له چاوان
نه که‌ڵه‌گا ده‌تناسێته‌و نه دارهه‌نجیر
نه ئه‌سپه‌کان، نه مێروله‌ى نێو ماڵه‌که‌ت.
نه مناڵ ده‌تناسێته‌وه نه ئێواره
ئاخر تۆ ئیتر مردووى.
نه گاشه‌به‌رد ده‌تناسێته‌و
نه قوماشی ره‌ش که تێیدا ده‌پوکێی.
نه یادگاری خامۆشت
ئاخر تۆ ئیتر مردووى.
پایز دێت له‌گه‌ڵ په‌پووله پایزه‌ی سپی و بچوک
له‌گه‌ڵ هێشووى ترێ و زنجیره‌ی چیا‌کانی
به‌ڵام ئیتر که‌س نایه‌وێ له‌نێو چاوانت بڕوانێ
ئاخر تۆ ئیتر مردووى.
ئه‌رێ تۆ ئیتر مردووى
وه‌کوو هه‌موو مردوانى سه‌رزه‌مین.
وه‌کوو هه‌موو مردوان که له‌بیر ده‌کرێن
له‌ژێر کۆماى پووش و په‌ڵاش حه‌شار ده‌درێن.
نا، هیچ که‌س ناتناسێته‌وه. به‌ڵام ئه‌من ده‌تکه‌م به سروود
بۆ سه‌رده‌مانى داهاتوو ده‌تهۆنمه‌وه:
روخسارى مێره‌بانت
هزر و شعورى خاراوت
ئاره‌زووت به مه‌رگ و چێژى دانى مه‌رگ
یان مه‌راقێ که له‌ناخى رۆح سووکیتا ده‌بینرا.
ده‌بێ ده‌مێک ساڵ تێپه‌ڕێ - ئه‌گه‌ر مێژوو وه‌ها که‌ڵه کوڕێک بزێ-
که‌ڵه‌پیاوێکى ئانده‌لۆسى ئاوا پاراو
پڕاوپڕ له کاره‌سات و لانکه‌ى ڕووداو.
سیمای نه‌جیبت به سروودێک ده‌ڵێمه‌وه
وشه‌کانى چۆڕاوگه‌ى ئه‌شک بپڕژێنێ
سروه‌یه‌کى حه‌زین
که به‌نێو باخه‌کانی زه‌یتوون دا ده‌شنێ هه‌ر له یادم دا ده‌مێنێ.
سه‌رچاوه‌کان:
1. مجموعة اثار احمد شاملو، دفتر دوم طزينةيي از شاعران جهان، انتشارات نطاة، تهران ــ 138
2. Lament For Ignacio Sanchez Mejias, by Federico Garcia Lorca, file:///D:/pdf%20and%20word/lorka.htm
نظرات
ارسال یک نظر