رد شدن به محتوای اصلی

پست‌ها

نمایش پست‌ها از آوریل ۱۸, ۲۰۱۰

جه‌نگ و شێعر و عشق

حه‌وت شیعری عاشقانه‌ له‌ جه‌نگ دا پۆل ئێلوار (Paul Eluard- 1895-1952) کاتێ که‌ ئه‌رته‌شی فه‌رانسا له‌ئاست هێزه‌کانی ئاڵمانی نازی تێکشکا و جه‌نگی ره‌سمی کۆتایی هات، شه‌ڕێکی سامناکتر ده‌ستی پێکرد: شه‌ڕی هه‌ق و ناهه‌ق، شه‌ڕی خه‌ڵکی فه‌رانسا له‌دژی داگیرکه‌رانی فاشیست. له‌ وه‌ها شه‌ڕێکی چاره‌نوسسازدا بوو که‌ خه‌ڵکی فه‌رانسا به‌ هه‌موو هێز و توانای خۆیه‌وه‌ خه‌بات و به‌ره‌نگاری ده‌ست پێکرد، له‌م شه‌ڕه‌دا فه‌رهه‌نگ و هونه‌ری فه‌رانسا له‌ ریزی یه‌که‌م دا له‌گه‌ڵ ئه‌هریمه‌نی فاشیست چنگاوژ بوو. زۆر که‌س له‌ نوسه‌رانی به‌ناوبانگی فه‌رانسا، وه‌ک روبێر دسنوس، به‌ ده‌ستی جه‌لادانی فاشیست کوژران و زۆر که‌سی وه‌ک ئاراگۆن و ئێلوار هێنده‌ زیندوو مان که‌ توانیان رۆژی سه‌رکه‌وتن ببینن و هه‌وای ئازادی هه‌ڵمژن. بڵاڤۆکی نیوه‌شه‌و که‌ به‌ کۆششی ئه‌م خه‌باتکارانه‌ دامه‌زرا، شێعر و ئه‌ده‌بیاتی ژێرزه‌مینی بڵاو ده‌کرده‌وه‌ که‌ ئه‌گه‌رچی به‌رهه‌می سه‌رده‌مێکی تایبه‌ت بوو، به‌ڵام به‌هۆی به‌ها و ناوه‌رۆکی به‌رز و هه‌راو، بازنه‌ی ته‌سکی سه‌رده‌می به‌زاند و له‌گه‌ڵ فه‌رهه‌نگ و هونه‌ری فه‌رانسا و جیهان تێکه‌ڵاو بوو؛

پوشکین

پوشــــــــــــــــــــــکین : تازه‌ کار له‌ کار ترازاوه‌، چاو هه‌ته‌ر ناکا، ئێمه‌ رێمان ون کردووه‌. شێتان بووگن‌ به‌ ڕێبه‌رمان تا بۆ هه‌میشه‌ چه‌واشه‌مان بکه‌ن .... ئه‌وان زۆرن ئاخۆ به‌ره‌و کوێمان ده‌به‌ن؟ ئاخۆ به‌ سرودی ماته‌مبار چی دبێژن؟ ئه‌وه‌ جنوکه‌یه‌ک به‌ خاک ده‌سپێرن؟ یان ئاهه‌نگی زه‌ماوه‌ندی عیفریته‌یه‌ک ده‌گێڕن؟

هێزی ناسنامه

هێزی ناســــــــــــــــــــــــــــــــــــنامه (the power of identity) ‌(هۆکاری گۆڕانی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی تۆڕی دا) مانوێل کاستێڵز سەرەتا: پاش سەقامگیربوونى سیستمى بورژوازى، ئادام سمیت و دەیڤید ریکاردۆ، چییەتى و کارامەیى ئەم سیستمەیان راڤە کرد، پاشان کارڵ مارکس هۆکارى ناشیاوى و ناکارامەیى ئەم سیستمەى دەرخست، سەرەڕاى ئەمەش هێژمونی و دەسەڵاتى بورژوازى گەشەى کردوو پەرەى سەند و سەرتاسەرى دنیاى تەنییەوە. پێشبینییەکانى مارکس له‌مه‌ڕ پێکهاتنی کۆمه‌ڵگه‌ی سۆسیالیستی راست دەرنەچوون، دەسەڵاتى سەرمایەدارى هەروا درێژەى کێشا و، لەپاش بیرمەندانى قوتابخانەى فرانکفۆرت ئیتر دنیا که‌متر بیرمەندێکى بیرتیژى بەخۆیەوە بینى تا دۆخى سەردەم بەقووڵى شروڤە بکات. هەموو بیرمەندانى پۆستمودێرن چوونە نێو دەقەکان و خۆیان لە قەرەى کێشە سیاسى و کۆمەڵایەتییەکان نەدا، لەم نێوەشدا مناسباتى سەرمایەدارى بە ئاراستەیەکى جیاوازدا و بە ئامێرى ئه‌لکترۆنیک و به‌ رایەڵ و تۆڕى ئینتێرنێت و سەتەلایتەکان ئێجگار پەرەى گرت و پێکهاتەیەکى زۆر ئاڵۆزى پێکهێنا. هەتا دەرکەوتنى کتێبە بەناوبانگەکەى مانوێل کاستێڵز، چاخى زانیارى(1999)، بی

رۆشنگه‌رى چییه‌؟

رۆشنگه‌رى چییه‌؟ What is Enlightenment? ئیمانوێل کانت بزاڤی فه‌لسه‌فه‌ی رۆشنگه‌ری نزیکه‌ی 300 ساڵ پێش ئێستا له‌ ئوروپا ده‌ستی پێکرد و کولتور و داب و نه‌ریته کۆنی له‌به‌ر یه‌ک هه‌ڵوه‌شاند و‌ بناغه‌ی فه‌رهه‌نگ و ئه‌قڵانیه‌تی مۆدێرنی دامه‌زراند، به‌ڵام گه‌لانی رۆژهه‌ڵاتی ناڤین هێشتا له‌ دۆخی ره‌ش و سیخناخی دۆگماتیزم و تاریک ئه‌ندێشی دان، هێشتا فه‌رهه‌نگی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ به‌ چه‌مک و بنه‌مای دین و ئه‌فسانه‌ و ترس و تابو سیخناخه‌ و بیر و ئه‌ندێشه‌ی خه‌ڵکی ئه‌م ده‌ڤه‌ره‌ی زنجیر کردووه. ‌ده‌وڵه‌تانی ئه‌م هه‌رێمه‌ هێشتا به مێتۆ‌دی سه‌ره‌ڕۆیی و دیسپۆتیزم حکومه‌ت ده‌که‌ن و ده‌سه‌ڵاتێکی تۆتالیتێری تۆخ و تاریک و پڕ له‌ زه‌بر و زه‌نگ به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن. بێگومان بۆوه‌ی جڤاتانی رۆژهه‌ڵاتی ناڤین‌ رنێسانسێکی کولتوری و مه‌عریفی پێکبێنن، پێویسته‌ هه‌موو تاکه‌کان به‌ رۆشنگه‌ری بگه‌ن و به‌ هێزی ئه‌قڵ و تێگه‌یشتنی خۆیان بوێرانه‌ هه‌موو فاکت و دیارده‌کان بنرخێنن؛ نرخاندنێکی دیالکتیکی هێگلی، که‌ لایه‌نه‌ باشه‌کان وه‌رده‌گرێ، لایه‌نی چه‌وت و دزێو ده‌سڕێته‌وه‌ و به‌ سه‌نتێز و دۆخێکی ته‌با و شیاو ده‌گات. ئەم بابەتە

‌داستایوڤسکی و کوشتنی باوک

‌داستایوڤسکی و کوشتنی باوک Dostoyevsky and father death زیگمۆند فرۆید ده‌توانین له‌ که‌سێتی هه‌راوی داستایۆڤسکی دا چوار ره‌هه‌ندی جیاواز لێک جیابکه‌ینه‌وه‌: هونه‌رمه‌ندی داهێنه‌ر، تاکی ده‌روونژاکاو [1] ، مه‌وعزه‌گه‌ر، ئاژاوه‌خواز. چۆن ده‌توانین ره‌هه‌نده‌ سه‌یره‌کانی ئه‌م که‌سێتییه‌ ئاڵۆزه‌ بناسین؟ به‌رچاوترین ره‌هه‌ندی که‌سێتی داستایۆڤسکی، ره‌هه‌ندی هونه‌رمه‌ندی داهێنه‌ره‌. له‌ راستیدا، داستایۆڤسکی شان له‌ شانی شیکسپێر ده‌دات. برایانی کارامازۆڤ به‌رزترین رۆمانێکه‌ که‌ تا ئێستا نووسراوه‌ و، بۆ نرخاندنی کوپله‌ی ناسراو به‌ "پشکنه‌ری مه‌زن" – که‌ له‌ ئه‌ده‌بیاتی جهان دا بێ وێنه‌یه‌- هه‌رچی بوترێ که‌مه‌. به‌داخه‌وه‌ که‌ ده‌روونشیکاری ناتوانێ شان له‌ شانی هونه‌رمه‌ندی داهێنه‌ر بدات. به‌ڵام ده‌کرێ به‌ ئاسانی ره‌خنه‌ له‌ ره‌هه‌ندی مه‌وعزه‌گه‌ری که‌سێتی داستایۆڤسکی بگرین. ئه‌گه‌ر به‌م بیانوه‌ که‌ ته‌نیا که‌سێک ده‌توانێ به‌ به‌رزترین لووتکه‌ی ئه‌خلاق بگات که‌ خراپترین تاوانه‌کانی ئه‌نجام دابێت، بمانه‌وێ داستایۆڤسکی به‌ که‌سێکی به‌ ئه‌خلاق بزانین، حاشا له‌ شک و گومانی خۆمان ده‌که‌ین.